Czy schudnę w trakcie choroby?

Duża część osób po przejściu ciężkiej choroby zauważa, że utraciła znaczną część masy swojego ciała. Nasuwa się więc pytanie – co się takiego przydarzyło i czy przypadkiem zakażenie nie jest naszym sprzymierzeńcem w walce o smukłą sylwetkę?

Otóż w trakcie infekcji obserwuje się zarówno zmniejszenie konsumpcji, jak i zwiększony wydatek energetyczny, gdyż ciało „pali kalorie”, podnosząc temperaturę oraz walcząc z patogenami. Zasada zachowania termodynamiki zostaje zachowana. Jednakże niekoniecznie musi się to wiązać z utratą niechcianej fałdki. Ale aby zrozumieć, co dzieje się w ludzkim organizmie zaatakowanym przez złowrogie bakterie lub wirusy, należy zrozumieć jak działa metabolizm.

Co to jest metabolizm?

Metabolizm można określić jako sumę wszystkich przemian biochemicznych i energetycznych, jakie zachodzą w organizmie. I nie ma w tym żadnej magii. Obrazowo, nasze zapotrzebowanie energetyczne (metabolizm) można przyrównać do zużycia paliwa przez auta – jest ono zależne zarówno od tego, ile jest w danym momencie włączonych urządzeń (klimatyzacji, radia czy podgrzewania siedzeń), ale także od masy auta, dziennej kilometrówki oraz dynamiki prowadzenia kierowcy. Analogicznie jest z ludźmi – osoby o większej masie ciała zużywają więcej energii. Większe zapotrzebowanie energetyczne mają także osoby bardzo aktywne fizycznie jak pracownicy fizyczni czy sportowcy zawodowi. Odwrotnie jest w przypadku pracowników biurowych czy osób o niskiej masie ciała – podobnie jak nieużywane auta nie wykorzystują oni dużo energii..

Gorączka a metabolizm

Choroba oraz towarzysząca jej gorączka ma istotny wpływ na metabolizm człowieka i wiąże się z dodatkowym kosztem energetycznym organizmu. Wpływ ten oczywiście zależy od wielu czynników, w tym od stopnia choroby, temperatury ciała, wieku, płci oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Gorączka jest stanem charakteryzującym się podwyższoną temperaturą ciała, która wynika z reakcji obronnej organizmu na zakażenie lub stan zapalny. Podwyższona temperatura ciała zwiększa przemianę materii i wymusza wzrost zużycia energii przez organizm. W przypadku gorączki organizm wykorzystuje więcej energii, aby zwalczyć chorobę, a tym samym zwiększa wydatek energetyczny.

Według badania opublikowanego w czasopiśmie „Canadian Journal of Physiology and Pharmacology” zapotrzebowanie energetyczne człowieka podczas gorączki wzrasta o około 10-13% wraz każdnym stopniem temperatury ciała powyżej normy (Vickie E. et al. 1986).

Wzrost zapotrzebowania energetycznego podczas gorączki wynika z wielu czynników, w tym ze zwiększonej produkcji ciepła przez organizm. Organizm wykorzystuje między innymi mięśnie (drżenie z zimna), aby wytworzyć ciepło, co zwiększa zapotrzebowanie energetyczne. Kosztem energetycznym jest także odprowadzanie nadmiaru ciepła na zewnątrz. Innym czynnikiem wzmożonego zapotrzebowania energetycznego jest mobilizacja układu odpornościowego, który walczy z patogenami.

W przypadku ciężkiej choroby, która prowadzi do znacznej utraty masy ciała, koszt energetyczny jest jeszcze wyższy. W takich przypadkach organizm wykorzystuje zapasy białka, co prowadzi do spadku masy mięśniowej i ogólnego spadku wydolności organizmu.

5 kg w dół w zaledwie 3 dni!

Utrata masy ciała w trakcie kilkudniowej niedyspozycji niestety nie jest związana z utratą tkanki tłuszczowej. W większości opiera się na utracie masy jelitowej (pokarmu nagromadzonego w jelitach na skutek zmniejszonego apetytu), glikogenu mięśniowego (cukrów połączonych z wodą odłożonych pomiędzy włóknami) oraz wody ogólnoustrojowej. 

W trakcie choroby wszystkie te zasoby ulegają zubożeniu. Co więcej, jemy mniej lub same zupy, więc jelita stają się puste. Trzęsące się podczas gorączki mięśnie zużywają glikogen, uwalniając wodę, która wyparowuje w trakcie gorączkowania. Zmniejsza się ilość elektrolitów utrzymujących odpowiednie ilości wody komórkowej. Ot cała cudowna redukcja.

Podsumowanie

Zarówno choroba, jak i gorączka jej towarzysząca wpływa znacząco na zapotrzebowanie energetyczne, kolokwialnie „przyśpieszając metabolizm”. Jednakże choroba wraz z podwyższoną temperaturą są przejściowe i nie powinny wpłynąć znacząco na utratę tkanki tłuszczowej. Obserwowana zmiana masy ciała jest związana z redukcją treści jelitowych czy ilości wody w organizmie.

Na pewno w żadnym wypadku nie powinno się traktować choroby jako sposobu na odchudzanie i specjalnie zwiększać ryzyka infekcji. Co więcej, długotrwała walka z patogenami może zmniejszyć masę mięśniową i pogorszyć wydolność – cechę bardzo potrzebną do osiągnięcia progresu w budowaniu sylwetki.

Natomiast korzystne dla sylwetki przyśpieszenie metabolizmu można osiągnąć poprzez zwiększenie aktywności fizycznej (zarówno spontanicznej w postaci ilości kroków, jak i tej sportowej, ukierunkowanej na wzrost masy mięśniowej), stosowanie diety niskoprzetworzonej oraz wprowadzenie bezpiecznych związków zwiększających temperaturę ciała jak piperyna.

.

Vickie E. Baracos, W. T. Whitmore, and R. Gale. 1986. The metabolic cost of fever. Canadian Journal of Physiology and Pharmacology. 65(6): 1248-1254.